6. pozycję zajmujemy w Rankingu Samorządów 2019: Potencjał finansowy miast i gmin  (ranking nadwyżki operacyjnej netto). Od kilku ostatnich lat, regularnie zajmujemy wysokie miejsca w rankingach mierzących wskaźniki ekonomiczne, jakości zarządzania czy opisujące rozwój i standard życia mieszkańców.

Najbardziej cieszą informacje o zwycięstwie w rankingach, które opracowują  zespoły naukowców, akademików czy ekspertów z danej dziedziny. W efekcie analiz wyłania się liderów z wszystkich jednostek samorządu terytorialnego w Polsce czyli 2477 na szczeblu gminnym, 316 powiatowym i 16 wojewódzkim. Podkowa Leśna najczęściej konkuruje w kategorii miast, gmin miejsko-wiejskich, w tym miast powiatowych z wyłączeniem miast powyżej 100 tyś mieszkańców.

Ranking, o którym wspominam jest ważny, bo dotyczy „poduszki bezpieczeństwa budżetowego”. Ma to o tyle istotne znaczenie, że nadwyżka netto pokazuje możliwości rozwojowe gminy, a sam ranking uwzględnia negatywne dla samorządu zmiany zmniejszające dochody podatkowe jak i sytuację wywołaną pierwszym pełnym rokiem pandemii.

Od dłuższego czasu sytuacja finansowa samorządów jest trudniejsza niż sugeruje to rząd w oficjalnych komunikatach. Prof. Swaniewicz w swoim komentarzu do rankingu pisze „Wspomniane przepisy podatkowe, rosnące koszty wykonywania różnych zadań, sprawiały, że dane o wzroście mierzonych w wartościach absolutnych dochodów były bardzo mylące. Świadczą o tym chociażby dane odnoszące się do nadwyżki operacyjnej budżetu. Liczba jednostek samorządowych notujących w latach 2017-2019 nadwyżkę operacyjną powyżej 15% budżetu zmniejszyła się – w porównaniu z analogicznym wskaźnikiem wyliczonym dla danych o dwa lata wcześniejszych (czyli dla lat 2015-2017) – z 330 do 241. O ile w przypadku samorządów wojewódzkich i powiatowych ta negatywna tendencja nie jest widoczna, to w przypadku gmin rzuca się w oczy bardzo wyraźnie. Wśród miast na prawach powiatu taką stosunkowo wysoką nadwyżkę zanotowały w latach 2017-2019 tylko 3. Z kolei liczba samorządów notujących deficyt bieżący (czyli niższe dochody bieżące od wydatków bieżących) – wprawdzie w dalszym ciągu niska – wzrosła z 8 w 2017 do 11 w 2018 i do 14 w 2019 r.”

Zamknięcie gospodarki związane z pandemią z jednej strony spowodowało potrzebę dodatkowych wydatków, a z drugiej prowadziło do dramatycznego załamania dochodów samorządów.

W miastach na prawach powiatu nadwyżka operacyjna (w porównaniu z trzema kwartałami 2019 r.) była średnio mniejsza o 39,5%, a w pozostałych gminach o 32%. Nie była to zatem korekta, ale dramatyczne załamanie.

Ranking dotyczy wskaźnika, którym jest średnia wartość nadwyżki operacyjnej netto z lat 2017-2019, Warto zwrócić uwagę, że w przypadku połowy miast na prawach powiatu oraz gmin wartość dla roku 2019 była niższa niż średnia dla całych trzech lat. Mówimy więc, o stopniowym pogarszaniu się kondycji finansowej samorządów.

Tabela 1. Liczba samorządów notujących deficyt bieżący na koniec 2019 r.

	Deficyt bieżący brutto	Deficyt bieżący netto
Województwa	0	0
Powiaty	1	26
Miasta na prawach powiatu	0	5
Gminy	13	224
Razem	14	255

Jeśli patrzymy na dane odnoszące się do średniej z lat 2017-2019 to samorządów notujących deficyt operacyjny netto w tym okresie znajdujemy 121 (por. także tabela 2).

Tabela 2. Samorządy według wielkości nadwyżki operacyjnej netto na 1 mieszkańca (średnia z lat 2017-2019).

	>1000	500- 1000	100-500	10-100	0-10	<0 (deficyt)
województwa	0	0	1	15	0	0
powiaty	0	0	48	244	7	15
miasta na prawach powiatu	3	12	43	6	1	1
miasta powiatowe	1	25	211	23	1	6
inne miasta	17	72	428	59	5	25
gminy wiejskie	43	191	1077	141	11	74
razem	64	300	1808	488	25	121

Podkowa Leśna nie zanotowała deficytu w badanym okresie, ba nadwyżka operacyjna netto w 2019 r wyniosła więcej niż średnia z lat 2017-2019r. Zajęliśmy 6 miejsce na 606 klasyfikowanych gmin miejskich i miejsko-wiejskich, a pod względem wartości bezwzględnej 17 w Polsce wśród wszystkich j.s.t.

Znaleźliśmy się w ekskluzywnym gronie jednostek z nadwyżką per capita przekraczającą 1000 zł., w tej grupie nie znajdujemy żadnego miasta wojewódzkiego (najlepszy rezultat notuje Gdańsk – 775 zł). Wśród mniejszych miast na prawach powiatu najokazalszą nadwyżką odznacza się Sopot (1421 zł), ale w zestawieniu wszystkich samorządów gminnych znalazłby się dopiero na 24 miejscu, a kolejne najzamożniejsze miasta na prawach powiatu jeszcze niżej: Świnoujście (nadwyżka 1281 zł) na 28 oraz Gliwice (1175 zł) na 39 miejscu.

Liderami rankingu są gminy charakteryzujące się wysokimi dochodami z podatków lokalnych, w tym od nieruchomości  (jak kopalnie), podatki portowe czy tymi związanymi z turystyką. W gronie liderów pod tym względem, też jesteśmy wyjątkowi.

Aby utrzymać te dobre wskaźniki podejmujemy od lat wiele działań z zakresu optymalizacji kosztów, czyli oszczędności jak i efektywności wydatków, ale też takich które w perspektywie długoletniej mają przyczynić się do poprawy struktury dochodów miasta i dywersyfikacji ich źródeł. Np. te związane z proponowanymi  zmianami w Studium Zagospodarowania Przestrzennego. Bez ciągłego poszukiwania możliwości poprawy kondycji finansowej, uniezależniania się od udziału w dochodach PiT, tym samym zwiększania obojętności budżetu na decyzje, które zapadają poza naszym miastem, może dojść do stopniowego ubożenia miasta i stagnacji jaka jeszcze kilka lat temu miała miejsce. Niestety, w tym wypadku, należy sobie wziąć do serca, że z kryzysów gospodarczych wychodzi się dużo dłużej niż trwa okres prosperity.