Jakość powietrza to dzisiaj jeden z najbardziej palących problemów cywilizacyjnych, a zabiegi o jego poprawę stanowią istotne wyzwanie dla rządów i społeczeństw. Parę dni temu dowiedzieliśmy się, że Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że Polska złamała prawo dopuszczając do nadmiernych wieloletnich przekroczeń stężeń pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu. Zanieczyszczenie pyłem PM10 w Polsce jest spowodowane głównie tzw. niską emisją z ogrzewania gospodarstw domowych niską jakością węgla, drewna a nawet śmieci. Pył PM10 może zawierać substancje toksyczne, takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, metale ciężkie, dioksyny i furany. Pył ten zawiera cząstki o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów, które mogą przenikać do górnych dróg oddechowych i płuc. Samorząd, a szczególnie ten wielkości naszej gminy może podejmować kroki, które w żadnej mierze nie rozwiążą problemu smogu bez wsparcia szczebla centralnego oraz zmian legislacyjnych.
Fot. European Environment Agency / Population-weighted concentration field of annual mean BaP – Stężenie rakotworczego B(a)P w Europie-2012
Problem złej jakości powietrza dotyka również Podkowę Leśną. Należy zwrócić uwagę, że w naszym mieście około 140 gospodarstw domowych nie jest podłączonych do sieci gazowej, a więc do ogrzewania budynku zużywany najczęściej jest węgiel i drewno, ponadto większość naszych budynków wyposażona jest w kominki. W urzędzie został powołany zespół ds. kontroli przestrzegania zakazu spalania odpadów w paleniskach domowych na terenie miasta. Pracownicy Urzędu Miasta monitorują powietrze w Podkowie Leśnej, w ciągu ostatniego miesiąca takich kontroli zostało przeprowadzonych kilkanaście. Podczas wizji w terenie (po zapachu i kolorze dymu) nie stwierdzono palenia niedozwolonymi odpadami w paleniskach domowych. Przeprowadzono również szczegółowe kontrole na posesjach, co do których było podejrzenie palenia śmieciami. W każdym kontrolowanym przypadku wykorzystywane paliwo do ogrzewania budynku to węgiel i drewno. Zazwyczaj są to nieruchomości, w których mieszkają osoby o niskich dochodach. W tym miejscu należy zaznaczyć, że do Ośrodka Pomocy Społecznej w Podkowie Leśnej, mogą zwrócić się najubożsi mieszkańcy naszego miasta, aby otrzymać przydział drewna i tak też się dzieje. Drewno uzyskane z wycinki na terenach miejskich przekazywane jest do tych mieszkańców, najbardziej potrzebujących. W przypadku dwóch domów, co do których nastąpiło podejrzenie palenia śmieciami, a kontrolerzy po wielokrotnych staraniach nie zostali wpuszczeni, zostały skierowane wnioski do WIOŚ. Urzędnik nie może nałożyć kary pieniężnej, taką może straż miejska, a tej nie mamy.
W moim przekonaniu najbardziej skutecznym działaniem jest wymiana starych pieców, jednak nie ma żadnych narzędzi przymusu. Były prowadzone rozmowy w niektórymi mieszkańcami i w żadnym stopniu nie przyczyniło się to do zwiększenia zainteresowania ofertą miasta w zakresie skorzystania z możliwości dofinansowania.
Na początku zeszłego roku Urząd Miasta przyjmował zgłoszenia od wszystkich chętnych na dofinansowanie wymiany kotłów grzewczych węglowych na gazowe dla osób fizycznych w domach prywatnych w ramach programu „Poprawa jakości powietrza na terenie województwa mazowieckiego – ograniczenie emisji zanieczyszczeń poprzez modernizację kotłowni”. Wszystkie zainteresowane osoby dostały dofinansowanie.
Dofinansowaniem zostały objęte przedsięwzięcia polegające na modernizacji indywidualnych źródeł ciepła tj. wymianie kotłów lub palenisk węglowych na gazowe, olejowe lub opalane biomasą (kotły na biomasę nie mogą posiadać dodatkowego rusztu żeliwnego, umożliwiającego tradycyjne palenie jak w kotle zasypowym), zastąpienie kotłów gazowych, olejowych lub opalanych biomasą źródłem ciepła o wyższej niż dotychczas sprawności wytwarzania ciepła (z wyłączeniem montażu kotłów na węgiel lub ekogroszek).
W kolejnej edycji konkursu powtórzyliśmy akcję przyjmowania zgłoszeń od mieszkańców i udało się zebrać kolejną grupę osób, która zgłosiła chęć wymiany pieca (z gazowego starego typu na nowszy). Konkurs został unieważniony, w związku z tym w tym roku urząd ponowi starania o dofinansowanie, jeżeli tylko warunki konkursu na to pozwolą. A trzeba zaznaczyć, że kryteria konkursowe często wykluczają już nas na starcie.
Analizując możliwości poprawy jakości powietrza oraz jego monitorowania, zasięgnąłem opinii w sprawie możliwości prawnych dla ustawienia stacji pomiarowej w Podkowie Leśnej w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Jednak z rozporządzenia ministra środowiska, wynika, że ilość stacji pomiarowych jest wystarczająca (najbliższa w Piastowie i Żyrardowie), wymogów co terenu nie spełniamy, a i koszt w granicach 350.000 zł plus koszty utrzymania jest bardzo duży. Poza tym sama budowa stacji nie rozwiązałaby problemu, a jedynie wskazywała pomiar, co dla sprawy jest ważne, ale mniej istotne.
W związku z tym, że samorządy lokalne realizując postulaty mieszkańców montują niskokosztowe systemy czujnikowe, badające stan zanieczyszczenia powietrza, Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wydał komunikat w brzmieniu: „ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie nie ponosi odpowiedzialności za wyniki pomiarów otrzymane przez systemy czujnikowe, realizowane i prezentowane przez samorządy. Mogą one znacząco różnić się od wyników uzyskiwanych w ramach systemu PMŚ, wprowadzając tym samym w błąd społeczeństwo. Na rynku komercyjnym oferowane są tzw. niskokosztowe czujniki do pomiarów zanieczyszczeń powietrza, a w szczególności do pomiarów stężeń pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 w powietrzu. Nie są urządzeniami pracującymi metodą uznaną za metodę równoważną do metodyki referencyjnej. Z tego względu czujniki te nie są stosowane do pomiarów jakości powietrza prowadzonych w ramach PMŚ. (..) W związku z powyższym, śledząc w Internecie informacje na temat stężeń pyłu zawieszonego, które są generowane za pomącą niskokosztowych czujników, należy mieć na uwadze, iż pomiary te mogą być obarczone bardzo dużym błędem, a w przypadkach skrajnych mogą być one całkowicie nieprawidłowe, co w konsekwencji może wprowadzać użytkowników tych informacji w błąd”.
Przyznam, że obserwując „pojawiające” się czujniki w okolicznych gminach, sam zacząłem się zastanawiać nad zamontowaniem takiego sprzętu na terenie Podkowy Leśnej, choć nie przestałem mieć wątpliwości co do jakości pomiaru oraz sensowności wydatkowania pieniędzy na coś co nie wpływa na jakość powietrza. Choć doceniam potrzebę informacyjną i edukacyjną w tym zakresie. Problem posiadania w mieście czujnika pomiaru został rozwiązany. Dzięki aktywności mieszkańców i jednocześnie rodziców dzieci w szkole nr 2 (KIK) oraz dyrekcji placówki od kilku dni możemy się cieszyć możliwością odczytu pomiaru na tablicy świetlnej zamontowanej na fasadzie szkoły. W ramach pilotażowego programu Edukacyjna Sieć Antysmogowa realizowanego przez Państwowy Instytut Badawczy NASK podkowiańska szkoła KIK została wyposażona w miernik jakości powietrza, badający przez cały czas jakość powietrza na terenie zewnętrznym szkoły i wewnątrz budynku. W ramach tego programu 30 szkół w Polsce otrzymało takie mierniki, w tym 10 na Mazowszu. Dane zbierane przez czujniki umożliwią uczniom nie tylko bieżące obserwowanie jakości powietrza, ale także wykonywanie pod kierunkiem nauczycieli własnych badań i obserwacji stanu jego czystości oraz zmian, dokonujących się pod wpływem czynników atmosferycznych. Lada dzień na stronie miasta we współpracy ze szkołą zostanie uruchomiona aplikacja, która umożliwi zdalne sprawdzanie wyniku.
W szkołach są prowadzone rokrocznie zajęcia edukacyjne w zakresie ochrony środowiska. Mając na uwadze wagę problemu, może należałoby je zintensyfikować, dlatego postaram się wygospodarować w budżecie dodatkowe pieniądze na ten cel.
Monitorowanie jakości powietrza nie przełoży się na poprawę jakości powietrza bez wzrostu świadomości obywateli nie tylko w Podkowie Leśnej, ale i w gminach sąsiednich, a może przede wszystkim. Dlatego też zwracajmy uwagę na to czym ogrzewamy nasze domy. Musimy bezwzględnie przestrzegać zakazu palenia odpadów w paleniskach domowych, ograniczyć palenie w kominkach, ogrzewać budynki lepszym jakościowo paliwem, nie palić odpadów biogennych (liści, trawy, gałęzi).
Mieszkańcy, którzy podejrzewają inne osoby o popełnienie wykroczenia polegającego na spalaniu odpadów lub zauważą podejrzany zapach wydobywający się z posesji na terenie Podkowy Leśnej, proszeni są o zgłaszanie takich przypadków do urzędu, tel. 22 759 21 00 lub adres mailowy urzadmiasta@podkowalesna.pl. O wspólne dobro jakim jest powietrze musimy troszczyć się wszyscy.
