W związku z ważną rocznicą – 25 przemian ustrojowych, podjęliśmy we współpracy ze wszystkimi szkołami na terenie Podkowy Leśnej, działania mające na celu integrację międzypokoleniową i edukację historyczną. Na szczególne podkreślenie zasługuje partnerstwo Szkoły Podstawowej nr 2 Klubu Inteligencji Katolickiej – jednej z pierwszych szkół niepublicznych, która obchodzi w tym roku swoje 25 lecie istnienia i jest niewątpliwie żywym znakiem przemian ustrojowych w Podkowie Leśnej. W sobotę 7 czerwca 2014r. odbył się rodzinny Rowerowy  Rajd Wolności, nad którym patronat objął Prezydent RP Bronisław Komorowski.

Naszym punktem startowym było przypomnienia działalności ks. Leona Kantorskiego oraz roli podkowiańskiego Kościoła w odzyskaniu wolności. Następnie przejechaliśmy przez miejsca działalności tajnych radiostacji, drukarni, koncertów, spotkań. W wydarzeniu, jako prelegenci wzięły udział osoby, które swoją postawą przyczyniły się do zmiany systemu bądź były „świadkami historii”: Grzegorz Dąbrowski, Zofia Broniek, Anna Kalinowska, Jan Borowiec, Wojciech Skowron. Wśród osób, którym poświęciliśmy garść wspomnień znalazł się niedawno zmarły Bohdan Skaradziński i Jan Jarco – Honorowi Obywatele Podkowy Leśnej. Przypomnieliśmy też wydarzenia, jakie zaszły w Polsce w wyniku konsekwencji zmian ustrojowych: wejście do Unii Europejskiej oraz przyjęcie do NATO oraz Europie – zburzenie muru berlińskiego. Happeningowy charakter imprezy nadał wydarzeniu bardzo atrakcyjną i łatwo przyswajalną dla dzieci i młodzieży formę. Sam pomysł przejazdu rowerami związany jest z aktywnością, w której mogły uczestniczyć całe rodziny: dziadkowie, rodzice i dzieci, wzbogacając swoją wiedzę historyczną i społeczną, jednocześnie dbając o rozwój fizyczny i integrację międzypokoleniową. Towarzystwo Przyjaciół Miasta Ogrodu Podkowa Leśna przygotowało folder poświęcony działalności opozycyjnej ks. Leona Kantorskiego, który otrzymali wszyscy uczestnicy rajdu.

Ogromnie cieszy nas fakt, że przyjęta przez nas dość innowacyjna formuła przekazywania faktów historycznych, spotkała się z tak ogromnym zainteresowaniem mieszkańców Podkowy i miejscowości ościennych. Wśród licznie przybyłych osób, znaleźli się reprezentanci czterech pokoleń.

Wydarzenie było organizowane w ramach Festiwalu Otwarte Ogrody i akcji Polska Na Rowery.

W Polsce obywatele co kilka lat wybierają swoich przedstawicieli do władz na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym oraz do Parlamentu Europejskiego. Czy jednak na udziale w wyborach powinno kończyć się zainteresowanie mieszkańców sprawami publicznymi? Jak wygląda i powinna wyglądać komunikacja władz z mieszkańcami między wyborami? Kto powinien zadbać o to, by kolejne decyzje dotyczące spraw publicznych zapadały przy udziale obywateli? Jak wygląda proces wdrażania partycypacji publicznej, jakie są metody i narzędzia budowania współpracy pomiędzy władzą a obywatelami?

Motywem podjęcia przeze mnie tematu partycypacji społecznej są moje różnorodne doświadczenia w zakresie współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego oraz z lokalnymi społecznościami, moje duże zaangażowanie społeczne w miejscu zamieszkania, chęć rozpoznania możliwości tworzenia platformy komunikacyjnej na poziomie gminnym. Pojęcie partycypacji społecznej ostatnimi czasy jest popularne, jednak nie mam wątpliwości, że partycypacja często sprowadzana jest do działań pozornych. Taka pozorna partycypacja przyczynia się do powstawania konfliktów i jest zwykłą stratą czasu. Większa świadomość społeczna, dzięki chociażby powszechnemu dostępowi do Internetu utrudnia władzom zapominanie, po co zostały powołane. Przepisy prawne, co prawda nieliczne, które nakładają obowiązek na władzę przeprowadzenie konsultacji społecznych lub dyskusji publicznych nie precyzują ani jak, ani z kim owe konsultacje czy dyskusje mają się toczyć, w rezultacie mieszkańcy zdecydowanie zbyt rzadko w nich uczestniczą. Dzieje się tak z wielu różnych powodów: nie mają takiego obowiązku, nie chcą, nie wiedzą, że mogą, nie wiedzą jak, chcą i wiedzą i mogą, ale nie są dopuszczani.

Przyczyną braku konsultacji jest niechęć przedstawicieli władz publicznych do partycypacyjnego podejmowania decyzji oraz niski poziom kompetencji i umiejętności pracowników urzędów do ich przeprowadzenia. Wierzę, że w sprawowaniu władzy jest miejsce na bardziej aktywny, szerszy niż tylko uczestnictwo w wyborach, udział obywateli. I możliwa jest zmiana w stylu rządzenia oraz szersze stosowanie metod, które zapraszają obywateli do dyskursu o sprawach ważnych dla wspólnoty, do współuczestnictwa i współrządzenia.

Na temat moich rozważań miała wpływ analiza modeli i metod inicjowania partycypacji społecznej oraz przeanalizowanie jej poziomu na szczeblu lokalnym. Zwiększenie udziału obywateli, a co za tym idzie i ich świadomości w formułowaniu celów polityki publicznej pozwala lepiej rozpoznawać potrzeby mieszkańców oraz wzmacnia legitymizację działań samorządów. Popierając różne inicjatywy szerzące ideę partycypacji wzmacniamy poczucie odpowiedzialności za los wspólnoty.

Działania związane z partycypacją społeczną można podejmować z bardzo różnych powodów. Partycypacja obywatelska jest bardzo ważna społecznie, bo sprzyja rozwojowi demokracji lokalnej poprzez wzmocnienie oddolnych inicjatyw obywatelskich, pobudzenie i integrację środowisk lokalnych dzięki podejmowaniu wspólnych działań. Jest również skutecznym sposobem na rozwiązanie kontrowersyjnych problemów społecznych: daje możliwość wysłuchania opinii wszystkich zainteresowanych osób, „rozbrojenia” lokalnych konfliktów i zbudowania kompromisu. W demokratycznym państwie partycypacja społeczna powinna dotyczyć różnych sfer życia, w których decyzje podjęte przez władze publiczne mają znaczący wpływ na życie obywateli. Prawo do uczestniczenia w sprawach bezpośrednio dotyczących obywatela należy do jego ważnych praw. Udział społeczności lokalnej w planowaniu strategicznym jednostek samorządu terytorialnego jest ważny ze względu na określenie, zidentyfikowanie i zhierarchizowanie najpotrzebniejszych działań, a  systematyczne konsultacje społeczne umożliwiają stałą wymianę informacji na temat realnych problemów mieszkańców.

By partycypacja weszła na stałe do słownika lokalnego aktywizmu i jednocześnie nie była pustym sloganem, trzeba o niej mówić, i to coraz więcej. Jestem gorącym orędownikiem demokracji uczestniczącej, partycypacyjnej na najwyższym poziomie deliberacji.

Jednym ze sposobów zapewnienia wysokiej jakości i skuteczności tworzonego lokalnie prawa jest nowoczesne zarządzanie sferą publiczną, konsultowanie projektów aktów prawa miejscowego z ich potencjalnymi adresatami, włączanie obywateli do procesu decyzyjnego i pełna jawność. Jak wygląda to w praktyce w Podkowie Leśnej, możemy ocenić na podstawie prac obecnej władzy nad Statutem Miasta. W sierpniu 2012r. przez Radę Miasta została powołana Doraźna Komisja Rady dla opracowania projektu zmian w Statucie Miasta Podkowy Leśnej z przewodniczącą Anną Łukasiewicz.

To co wydaje się szczególnie istotne w procesie uchwalania tak ważnego dokumentu jakim jest Statut Miasta to zorganizowanie porządnych konsultacji społecznych, w tym umiejętność połączenia różnych elementów, jak kanały przepływu informacji – sposób dotarcia do mieszkańca, godziny przeprowadzania konsultacji oraz sposób uwzględnienia bądź odrzucenia wniosków. Przy opracowywaniu zmian w obowiązującym Statucie nie przewidziano konsultacji społecznych, w związku z tym mieszkańcy w proces podejmowania decyzji co do ich prawa miejscowego nie byli szerzej zaangażowani.

Biorąc pod uwagę, że w ramach Forum Debaty Społecznej w październiku 2010 roku Prezydent RP Bronisław Komorowski zainaugurował działalność zespołu „Samorząd Terytorialny dla Polski” i proces partycypacji jest bardzo szeroko omawiany i dyskutowany, wydaje się to niezrozumiałe. Powołany zespół doradców społecznych przy Prezydencie w osobach prof. Michała Kuleszy, prof. Jerzego Regulskiego, prof. Pawła Swianiewicza oraz dr Jarosława Nenemana przygotował projekt ustawy o wzmocnieniu udziału mieszkańców w działaniach samorządu terytorialnego, o współdziałaniu gmin, powiatów i województw.

Zdaniem autorów projektu nowej ustawy władze samorządowe, powołując się na obowiązujące obecnie przepisy tylko w niewielkim stopniu uwzględniają udział mieszkańców w procesach decyzyjnych toczących się w organach jednostek samorządu terytorialnego. Dlatego w uzasadnieniu do projektu ustawy autorzy stwierdzają, że „konieczne jest wykształcenie nowych form i sposobów działania, które uwzględnią przekształcenia społeczeństwa i wzrost jego umiejętności, ale także oczekiwania społeczności lokalnych, aby uznać ich prawa do realizacji ich zindywidualizowanych potrzeb. Według nich regulacje, które zostały zawarte w nowej ustawie mają na celu min. zwiększenie udziału mieszkańców w działaniach samorządu terytorialnego. By to osiągnąć twórcy ustawy prezydenckiej proponują przyjęcie w ustawie takich działań jak: konsultacje, wysłuchanie obywatelskie, zapytanie obywatelskie, czy obywatelską inicjatywę uchwałodawczą.

Przygotowywanie Statutu naszego miasta w zaciszu gabinetów, bez głębokiego udziału społecznego jest działaniem ewidentnie idącym pod prąd, z wielką szkodą dla wizerunku miasta postępowego, obywatelskiego i w pełni demokratycznego. Proponowane zapisy w nowym Statucie cofają nas do czasów z przed roku 1989, gdzie o społeczeństwie obywatelskim tylko mogliśmy poczytać w literaturze obcej.

Reasumując moje powyższe rozważania można stwierdzić, że wskazane jest wprowadzenie w Podkowie Leśnej działań porządkujących, jak np.:przygotowanie wyczerpującej, napisanej zrozumiałym językiem informacji dla mieszkańców, organizacji pozarządowych i wszystkich zainteresowanych o tym, jak można włączyć się w proces stanowienia prawa, jak się mają do siebie poszczególne uprawnienia konsultacyjne (np. co się dzieje z głosami i uwagami wniesionymi do projektu, który jest konsultowany), wprowadzenia obowiązku stworzenia platformy komunikacji społecznej, z dokładną informacją o planowanych projektach, inwestycjach, a przede wszystkim o przeprowadzanych konsultacjach społecznych i ich wynikach, wprowadzenie obowiązku publikowania informacji ( w określonym czasie) o odbytych spotkaniach, warsztatach, panelach dyskusyjnych, przeprowadzonych sondażach, powoływanych grupach roboczych, podjętych ustaleniach oraz publikowania przyjętych dokumentów, wprowadzenie mechanizmów kontrolnych wyżej wymienionych postulatów.

Niezbędne też jest wzmocnienie możliwości dostępu do informacji publicznej i zabezpieczenie respektowania tego prawa, dającego możliwość sprawowania społecznej kontroli, zabierania głosu w sprawach publicznych i podejmowania świadomych decyzji.

W świetle zapisów Konstytucji dialog społeczny nie jest prawem władzy publicznej, lecz przede wszystkim jej konstytucyjnym obowiązkiem i warto by każda władza o tym pamiętała.